Son Güncelleme Tarihi : Mart 6, 2024
Ampütasyon, el, kol, ayak, el veya ayak parmakları ve bacak gibi bir uzvun tamamının veya bir kısmının cerrahi işlemle kesilmesidir. Ampütasyon hayat kurtarmak amacı ile kangrenin veya enfeksiyonun yayılması ya da donma gibi doku ölümünün gerçekleşebileceği hayati tehlike arz eden durumları durdurmak için uygulanır. Birçok kişinin ampütasyon sonrasında aktif yaşama dahil olabilmesi uzun zaman alabilir. Psikolojik tepkilerin oluşmasının yanında ameliyat sonrasında kişiye rehabilitasyon süreci gerekebilir.
Ampütasyon Nedir?
Ampütasyon, kol veya bacağın yani vücutta yer alan herhangi bir uzvun travma, enfeksiyon ya da hastalık sonrası cerrahi müdahale ile kesilerek vücuttan ayrılması durumudur. Kangrenin yayıldığı durumda ya da enfeksiyon durdurulamadığında kurtarıcı olarak görülen bir tedavi şeklidir. Yaygın olarak uygulanan ampütasyon türleri şöyle sıralanabilir:
- Diz üstü ampütasyon; uyluk, diz, kaval kemiği, ayak ve ayak parmaklarının bir kısmının çıkarılması
- Diz altı ampütasyonu; alt bacağın, ayağın ve ayak parmaklarının alınması
- Kol ampütasyonu.
- El ampütasyonu.
- Parmak ampütasyonu.
- Ayak ampütasyonu; ayağın bir kısmının çıkarılması
- Ayak parmağı ampütasyonu
Ampute Ne Demek?
Ampütasyon, kol veya bacağın herhangi bir bölümünün travma veya cerrahi sonrası kesilerek vücuttan ayrılması durumunu tanımlarken, ampute ise uzvu kesilen kişiyi tanımlamak için kullanılır.
Ampütasyon Çeşitleri Nelerdir?
Ampütasyon, yaranın türüne göre iki çeşit olarak sınıflandırılır. Birincisi açık ampütasyondur. Açık ampütasyonda kesilen uzvun cildi kapatılmaksızın yara açık pansuman ile takip edilir. Bu ampütasyon çeşidi genellikle enfeksiyon ve damar hastalıklarına bağlı ampütasyonlarda uygulanmaktadır. Bununla birlikte ampüte edilecek bölgedeki cilt dokusunun yarayı kapatmaya yetmeyeceği durumlarda açık ampütasyon tedavisi tercih edilebilmektedir.
İkinci tür olan kapalı ampütasyon ise; ampüte edilen bölgedeki yarayı kapatmaya yetecek cilt dokusu bulunması durumunda gerçekleştirilir. Uzuv cerrahi yöntem ile kesildikten sonra ameliyat yarasındaki dokular ve cilt kapatılarak açık yara bırakılmaksızın ampütasyon işlemi tamamlanır.
Ampütasyon Neden Yapılır?
Travmaya bağlı olarak gelişen kazalar, enfeksiyon, donma ya da doğumsal koşullar nedeniyle kişiye ampütasyon uygulanabilir. Ampütasyonun en yaygın nedeni iyileşmeyen bir yaralar olarak bilinir. Bu durum uzuvda yeterli kan akışının olmamasından kaynaklanır. Ampütasyonun uygulanma nedenleri şöyle sıralanabilir:
- Donma
- Doku ölümü kaynaklı kangren
- Uzuvda yer alan kanserli tümörler
- Periferik arter hastalığı veya arterlerin tıkanması
- Nöroma veya sinir dokusunun kalınlaşması
- Ciddi yaralanmalar
- İyileşmeyen veya enfekte yaralara neden olan diyabet
Ampütasyon Hangi Durumlarda Yapılır?
Ampütasyon farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ampütasyon iş kazaları, trafik kazaları ve savaş yaralanmaları gibi bir travmaya bağlı olarak gelişebildiği gibi; kol veya bacaktaki kemik veya yumuşak doku tümörü, enfeksiyon, damar hastalığına bağlı kanlanma bozukluğu, aşırı doku hasarı veya işlev bozukluğu gibi herhangi bir hastalık nedeniyle de cerrahi tedavi olarak gerçekleştirilebilir. Ampütasyon işleminin uygulandığı durumlar şunlardır:
Tümörün temizlenmesi
Kol ve bacaktaki kemik ve yumuşak dokuların kanserlerinde tümörün, çevresindeki normal dokulardan ayrıştırılamayacağı durumlarda tedavi amaçlı yapılabilir
Kangren
Diyabet, sigara kullanımı ve damar tıkanıklığı gibi hastalıklar neticesinde yine kol ve bacaktaki atar damar hastalıklarına bağlı olarak gelişen el ve ayak kanlanmasının geri dönüşümsüz bozulması sonrası, kangren olmuş uzvun alınması amacıyla uygulanabilir.
İltihap
İlaç tedavisi ve ameliyata dirençli kemik enfeksiyonlarının (osteomyelit) tedavisinde son seçenek olarak iltihaplı uzvun alınması şeklinde ampütasyona başvurulabilmektedir.
Ampütasyon Ameliyatı Nasıl Uygulanır?
Ampütasyon işlemi ameliyathane ortamında yapılır. Anestezi şekli ampütasyon yapılacak uzvun yerine göre ve hastanın durumuna göre değişebilir. Kol veya elde yapılacak ampütasyonlar genel anestezi altında gerçekleştirilirken, bazı parmak ampütasyonları lokal anestezi ile de yapılabilir.
- Bacak veya ayak bölgesinden yapılacak ampütasyonlar ise genel anestezi veya spinal anestezi (belden aşağısının uyuşturulması) ile yapılabilir.
- Hasta ameliyattan 8 saat önce yemeyi ve içmeyi kesmelidir.
- Ameliyathaneye inmeden önce hastanın ampüte edilecek olan uzvu işaretlenir ve bu uzvun hangi seviyeden kesileceği belirlenir.
- Ameliyathaneye alınan hastanın uzvu planlanan bölgeden kesilerek işlem gerçekleştirilir.
Ampütasyon Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?
Ampütasyon ameliyatı sonrasında dikkat edilmesi gerekenler şu şekildedir:
- Operasyon sonrası düzenli yara bakımı ve pansuman yapılması çok önemlidir. Güdük yarasının sorunsuz iyileşmesi ileri dönemde protez kullanımı açısından gereklilik arz eder.
- Ampüte olmuş uzuv birtakım egzersizler ile çalıştırılmaya devam edilerek protez takılması sonrası daha fonksiyonel bir güdük elde edilebilir.
- Bacak için çok yüksek seviyeden ampütasyon yapılmış olan hastalarda sürekli yatmaya bağlı olarak yatak yarası gelişme riski bulunmaktadır. Bu yaraların oluşmaması için hastaların yatak içerisinde veya yatak dışında mümkün olduğu kadar hareket etmesi sağlanmalıdır.
- Operasyon sonrası iyileşmenin erken dönemlerinde, bir ayağını veya bacağını kaybeden hastalar düşme riski taşımaktadır. Bu risk, özellikle geceleri yataktan kalkmaya çalıştıklarında ortaya çıkar. Bu düşmeler ciddi boyutta, cerrahi bölgede ek bakım gerektiren, belki de daha fazla ameliyat gerektiren büyük hasarlara neden olabilir. Düşme riskinin önüne geçmek için yatağın yanına bir yürüteç veya tekerlekli sandalye koymak gerekir.
- Operasyon sonrası iyileşme sürecinin tamamlanması ile birlikte fizik tedavi ve rehabilitasyon çalışmalarına başlanmalıdır
- Aynaya bakarak yapılan rehabilitasyon tedavisi ve egzersizler hastanın uzuv kaybına uyum sağlamasına ve düşmekten kaçınmasına yardımcı olabilir.
- Sigara kullanımı bırakılmalıdır
- Düzenli bir egzersiz programı sürdürülmeli ve ideal vücut ağırlığına sahip olmak için çalışılmalıdır.
- Gerekli görüldüğünde psikolojik destek almak için ilgili uzmanlara başvurulmalıdır.